O KΙΔ στο άρθρο 33 προβλέπει ότι «ο ιατρός ενθαρρύνει πάντοτε την εθελοντική και μη
αμειβόμενη αιμοδόσια. Το οικονομικό όφελος δεν πρέπει ποτέ να αποτελεί κίνητρο ούτε για τους αιμοδότες ούτε για τους υπευθύνους συλλογής αίματος».
Το δικαίωμα του ασθενούς στη λήψη αίματος αποτελεί ειδικότερη έκφανση του γενικού δικαιώματος κάθε πολίτη στην υγεία και ταυτόχρονα υποχρέωση του κοινωνικού κράτους να το παρέχει. Ωστόσο, τόσο η ικανοποίηση του ατομικού δικαιώματος στη λήψη αίματος όσο και η εκπλήρωση της αντίστοιχης υποχρέωσης της πολιτείας εξαρτάται αποκλειστικά από ένα μη σταθερό παράγοντα, τον εθελοντισμό του αιμοδότη.Πρέπει, επομένως, να γίνει αντιληπτό σε καθέναν πολίτη ότι η εθελοντική αιμοδοσία δεν είναι απλά φιλανθρωπία, αλλά ένας βασικός πυλώνας του Δημόσιου Συστήματος Υγείας. Πρέπει, δηλαδή, η αιμοδοσία να θεωρείται από τον κάθε έναν αυτονόητη προϋπόθεση της ύπαρξης υγείας και άρα και του δικαιώματός του στη λήψη αίματος. Στα πλαίσια αυτά θεσπίζεται η υποχρέωση του ιατρού να παρακινεί πάντοτε την εθελοντική, μη ανταποδοτική αιμοδοσία.
Ο εθελοντής αιμοδότης όπως ορίστηκε από το συμβούλιο της Ευρώπης είναι ένα άτομο που δίνει αίμα με την ελεύθερη θέλησή του και δε δέχεται καμία πληρωμή γι αυτό – είτε με την μορφή χρημάτων, είτε με υποκατάστατο τους όπως, η άδεια από την εργασία για χρονικό διάστημα πάνω από το απαιτούμενο για την μετακίνηση προς και από την υπηρεσία αιμοδοσίας.
Το έτος 2007 οι ανάγκες αίματος ανήλθαν στις 650.000 μονάδες από τις οποίες το 49% συγκεντρώθηκε από το συγγενικό περιβάλλον των ασθενών, το 45% από τους εθελοντές αιμοδότες, το 2% από τις ένοπλες δυνάμεις και το 4% από τον ελβετικό ερυθρό σταυρό. Το έτος 2008 έγινε συλλογή 636.750 μονάδων ολικού αίματος και 18.367 μονάδων αιμοπεταλίων αυτόματης μηχανικής αφαίρεσης. Από το σύνολο των μονάδων ολικού αίματος 30.190 (4,7%) εισήχθησαν επίσης από τον ελβετικό ερυθρό σταυρό.
Στην Ελλάδα, ο αιμοδότης ακόμα και σήμερα κατευθύνει το αίμα που προσφέρει προς κάποιο γνωστό του ασθενή, προς μια συγκεκριμένη ομάδα ή σύλλογο αιμοδοτών, ή το δηλώνει εθελοντικά στην κάρτα του. Ο τρόπος αυτός δεν προάγει την αλτρουιστική – μη ανταποδοτική αιμοδοσία -είναι και αυτή η αιμοδοσία κατευθυνόμενη και ενδυναμώνει τη σχέση ΄΄ δούναι και λαβείν΄΄ ανάμεσα στην Υπηρεσία Αιμοδοσίας και τον αιμοδότη. Κι αυτό δεν αρμόζει καθόλου όταν το αντικείμενο αναφοράς είναι ένα ανθρώπινο προϊόν που πρέπει να χαρίζεται κι όχι να προσφέρεται προς επιστροφή.
Σαν να μην μας έφταναν τα παραπάνω, αντιμετωπίζουμε τελευταία μορφές «εθελοντικής» αιμοδοσίας πρωτόγνωρες στην χώρα, που γέννησε την δημοκρατία, τους ολυμπιακούς αγώνες και είναι στυλοβάτης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: «Αιμοδοσία μόνο για Έλληνες». Μια χώρα με χιλιάδες Έλληνες μετανάστες σε διάφορες χώρες του εξωτερικού, που δεν στερήθηκαν αίμα ή άλλες υπηρεσίες υγείας όταν χρειάστηκαν, μια χώρα που στέλνει ακόμα ασθενείς στο εξωτερικό για επεμβάσεις, να προγραμματίζει αιμοδοσίες για συγκεκριμένους πληθυσμούς.
Πώς να εξηγήσεις σε κάποιους ότι το αίμα είναι στοιχείο της ανθρώπινης ζωής που δεν συνδέεται με εθνικότητες; Πού οφείλεται, άραγε, η αδυναμία κάποιων να αντιληφθούν το αυτονόητο; Πώς μπορεί να τύχει σεβασμού και αποδοχής ο οποιοσδήποτε δεν σέβεται και δεν αποδέχεται την ανθρώπινη ζωή πέρα από τα πολύ στενά όρια της χώρας του και της αντίληψής του; Θέλουμε να ελπίζουμε ότι είναι ένα «κρύο» αστείο σε μια «θερμή» για το έθνος περίοδο…
Μας δίνεται, λοιπόν, η ευκαιρία να εκθέσουμε τη δική μας άποψη για την εθελοντική αιμοδοσία και τον προορισμό της… Αν θέλουμε να μιλάμε για εθελοντική αιμοδοσία θα πρέπει να είναι πραγματικά εθελοντική. Αλλιώς θα πρέπει να μιλάμε για μορφές αντοποδοτικής αιμοδοσίας. Η διατήρηση της αιμοδοτικής άδειας από την εργασία ή τον στρατό αποτελεί, αν όχι τρόπο δωροδοκίας του αιμοδότη, σίγουρα αιτία αποπροσανατολισμού του αλτρουϊστικού συναισθήματος που πρέπει να τον καθοδηγεί.
Η εσφαλμένη προσέγγιση – προκειμένου να δώσει κάποιος αίμα – εκπαραθυρώνει το ιδανικό της εθελοντικής αιμοδοσίας με εκφράσεις όπως, δώσε αίμα για να εξεταστείς, δώσε αίμα για να χειρουργηθείς, δώσε αίμα για να πάρεις κάρτα και να το έχεις όταν το χρειάζεσαι, δώσε αίμα για να πάρεις άδεια από την εργασία ή τέλος για να ανανεωθεί το αίμα σου.
Η εθελοντική αιμοδοσία δεν είναι ανταποδοτική πράξη, δεν αποσκοπεί σε ανταλλάγματα. Το αίμα αναπαράγεται αυτόματα στον ανθρώπινο οργανισμό και δεν χρειάζεται κατ΄οίκον αναρρωτικές άδειες, μετά την αιμοδοσία. Πρέπει να προσφέρεται σε τακτική βάση από τον υγιή πληθυσμό για να υπάρχει πάντα διαθέσιμο για όποιον το χρειάζεται.
Ο εθελοντής αιμοδότης όπως ορίστηκε από το συμβούλιο της Ευρώπης είναι ένα άτομο που δίνει αίμα με την ελεύθερη θέλησή του και δε δέχεται καμία πληρωμή γι αυτό – είτε με την μορφή χρημάτων, είτε με υποκατάστατό τους όπως, η άδεια από την εργασία για χρονικό διάστημα πάνω από το απαιτούμενο για την μετακίνηση προς και από την υπηρεσία αιμοδοσίας.
Σταθμός στην ιστορία της ελληνικής αιμοδοσίας αποτελεί η εμφάνιση των συλλόγων – ομάδων εθελοντών αιμοδοτών μετά την απαγόρευση της εμπορίας του αίματος (1974). Η συμβολή τους στην οργάνωση μαζικών αιμοληψιών και την συλλογή αίματος είναι πολύτιμη. Ωστόσο συντηρούνται ακόμα έκπτωτες εκφράσεις, όπως, τράπεζα αίματος, φιάλη ή μπουκάλα αίματος, διαχειριστής αίματος και απόθεμα αίματος.
Είναι καταφανές ότι πρέπει να καταβληθεί αγώνας στον τομέα της ενημέρωσης, της εξάλειψης της άγνοιας, της ημιμάθειας, της καταπολέμησης της κοινωνικής αδιαφορίας, του ψυχολογικού και τραυματικού φόβου, της μεταστροφής του ατόμου που αντιτίθεται στην αιμοδοσία, της παρακίνησης των συναισθημάτων, της παρότρυνσης σε συμμετοχή, της ενθάρρυνσης του αλτρουϊστή αιμοδότη και προπάντων της διατήρησής του.
Αυτό είναι δυνατό να γίνει σε ατομικό επίπεδο με την ενημέρωση του πληθυσμού για την κοινωνικοκεντρική ευθύνη του καθενός απέναντι στο εθνικό ζήτημα της αυτάρκειας αίματος από εθελοντικά προσφερόμενο αίμα και σε ομαδικό επίπεδο σε συνεργασία με εκπαιδευτικά ιδρύματα, εργοστάσια, εταιρίες, δημόσιους οργανισμούς, τράπεζες, συλλόγους, δημοτικές περιφέρειες, ενορίες, επαρχιακές πόλεις και νησιά όπου να οργανώνονται αιμοδοσίες υπέρ των εθνικών αναγκών και όχι υπέρ των αναγκών μεμονωμένων αιμοδοτών ή ομάδων αυτών.
Οφείλουμε να ενθαρρύνουμε ομάδες πληθυσμού να προσφέρουν αίμα καθαρά εθελοντικά, χωρίς να αποσκοπούν στην ανταποδοτικότητα του αίματος που προσφέρουν.
Όχι εσφαλμένη προσέγγιση του ατόμου προκειμένου να αιμοδοτήσει, όχι πίεση στο συγγενικό περιβάλλον των ασθενών την τελευταία στιγμή της ανάγκης, όχι προσδιορισμός της κατεύθυνσης του αίματος που προσφέρει ο αιμοδότης για κάποιον ασθενή ή ομάδα αιμοδοτών, όχι χρεοπίστωση στην κάρτα του αιμοδότη, πράξη που συντηρεί μια τακτική συναλλαγής μαζί του και η διαχείριση του αίματος, ορθώς, στα χέρια των γιατρών όπως ορίζει η οδηγία της ευρωπαϊκής επιτροπής και όχι στα χέρια του ίδιου του αιμοδότη ή της ομάδας αιμοδοτών. Συμμετοχή των ομάδων αιμοδοτών στην οργάνωση αιμοληψιών, έλεγχος του πληθυσμού σαν υποχρέωση της πολιτείας ώστε να ενταχθεί στο αιμοδοτικό δυναμικό, όχι στη νοοτροπία της τράπεζας αίματος, ενιαίος τρόπος λειτουργίας των υπηρεσιών αιμοδοσίας και συντονισμός στην διαχείριση του αίματος για την κάλυψη των εθνικών αναγκών.
Το αίμα είναι ο φορέας της ζωής και ως αναντικατάστατο θεραπευτικό μέσο η μόνη πηγή του είναι ο άνθρωπος. Ούτε παράγεται, ούτε αντικαθίσταται, ούτε αγοράζεται, ούτε πωλείται, ούτε πιστώνεται, μόνο προσφέρεται !!!
* Βαρδιάμπασης Βασίλειος Πρόεδρος Ε.Γ.ΕΣΥ.Ν.Α
Πηγή: isarkadias.gr