Ένα ακόμη θανατηφόρο ναυάγιο, αυτή τη φορά στα ελληνικά χωρικά ύδατα, μας υπενθύμισε πως η Μεσόγειος, το αλλοτινό λίκνο των πολιτισμών, είναι στην ουσία μια “θάλασσα θανάτου”, μια ανθρωποθυσιαστική υγρή μεθόριος στα νότα μιας “Ευρώπης-Κάστρου”. Το πρωί της Παρασκευής 15 Νοεμβρίου του 2013 δώδεκα μετανάστες -μεταξύ των οποίων και τέσσερα μικρά παιδιά ηλικίας τριών έως έξι χρόνων- έχασαν τη ζωή τους στη θαλάσσια περιοχή στα ανοιχτά της Πάλαιρου κοντά στις ακτές της Ακαρνανίας απέναντι από τη Λευκάδα. Του Γιώργου ΣτάμκουΤο σκάφος στο οποίο επέβαιναν ανατράπηκε λόγω “υπερβολικού βάρους”, καθώς οι σύγχρονοι δουλέμποροι -άπληστοι και αδίστακτοι- στοίβαξαν όσους περισσότερους μετανάστες μπορούσαν στο καρυδοτσουφλό τους και ξεκίνησαν βιαστικά με κατεύθυνση την Ιταλία. Ο υγρός θάνατος καραδοκούσε όμως στο επόμενο βήμα τους.
Οι άτυχοι μετανάστες που πνίγηκαν ήταν πρόσφυγες από τη Συρία, όπου εδώ και δύο χρόνια μαίνεται ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος. Προσπάθησαν να ξεφύγουν από τη μανία του πολέμου, να αναζητήσουν την τύχη και την ασφάλειά τους στην Ευρώπη -αυτόν τον υποτιθέμενο φάρο δημοκρατίας και ανεκτικότητας που δημιουργήθηκε πάνω στα πτώματα δεκάδων εκατομμυρίων θυμάτων των δύο Παγκοσμίων Πολέμων- αλλά κατέληξαν στον υγρό τάφο του Ιονίου πελάγους.
Όσα κροκοδείλια δάκρυα και να χυθούν αυτό δεν απαλείφει τη ντροπή, που πρέπει να αισθάνεται η Ευρώπη απέναντι σε μια λανθασμένη πολιτική η οποία συνεχίζει να παράγει ανθρώπινες τραγωδίες. Η ιδεοληψία μιας “Ευρώπης-Κάστρου” -το όνειρο κάθε μισάνθρωπου ακροδεξιού- περιχαρακωμένης και κλειστής στον εαυτό της, αδιαφορώντας για τον περίγυρό της, είναι μια συνταγή αυτοκαταστροφής. Η ψευδαίσθηση πως η δημογραφικά γερασμένη αλλά ακόμη πλούσια Ευρώπη μπορεί ν' αποτελέσει μια ασφαλή νησίδα ευημερίας μέσα σ' έναν ωκεανό από βάσανα είναι μια επικίνδυνη αυταπάτη. Δεν υπάρχει κάτι το αντίστοιχο στην ανθρώπινη ιστορία. Κάθε φορά που στον κόσμο μας υπήρχε κάποια σημαντική “διαφορά δυναμικού” -δημογραφική, οικονομική, στρατιωτική, περιβαλλοντική, πολιτιστική κ.α.- ανάμεσα σε διαφορετικές περιοχές και κοινωνίες, ταυτόχρονα πυροδοτούνταν μαζικά μεταναστευτικά κύματα που σάρωναν τα πάντα στο πέρασμα τους.
Το παράδειγμα της Ρωμαϊκης Αυτοκρατορίας
Η πανίσχυρη επί πέντε αιώνες Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σαρώθηκε τον 4ο μ.Χ. αιώνα από τη μαζική μετανάστευση των “βαρβαρικών λαών” (κυρίως γερμανικά φύλα) της ανατολικής Ευρώπης που, πιεζόμενοι από τους Ούνους της στέπας, αναγκάστηκαν να περάσουν τη ρωμαϊκή Limes, δηλαδή τη Μεθόριο που σχημάτιζαν οι ποταμοί Ρήνος και Δούναβης και να εισέλθουν στην “ασφάλεια” της ρωμαϊκής Οικουμένης -πολλοί μάλιστα πνίγηκαν καθοδόν. Παρά τις προαιώνιες συγκρούσεις τους με τις ρωμαϊκές λεγεώνες τα καταδιωκώμενα από τους Ούνους γοτθικά φύλα δεν είχαν ως στρατηγικό τους στόχο την κατάλυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αλλά περισσότερο επιθυμούσαν να εισέλθουν στην ασφάλεια του ρωμαϊκού κόσμου, ελπίζοντας πως θα επιτύγχαναν έτσι την επιβίωση τους απέναντι στη “κατάρα της στέπας”.
Δεν ήταν στα σχέδια τους, εξ αρχής τουλάχιστον, να διαλύσουν και να κατακτήσουν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αλλά περισσότερο να ενσωματωθούν στην Οικουμένη της. Ωστόσο η μετανάστευσή τους ήταν τόσο μαζική, ανεξέλεγκτη και βίαιη και η (Δυτική) Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σ' εκείνη την ιστορική φάση ήταν τόσο αδύναμη και παρηκμασμένη, που δεν μπόρεσε να αντεπεξέλθει σ' αυτή την τεράστια εισβολή των ανατολικών λαών και τελικά διαλύθηκε, κατακτήθηκε από τους “βαρβάρους” και το αποτέλεσμα ήταν ο σκοτεινός Μεσαίωνας της Ευρώπης.
Αν υπήρχε τότε κάποιος ευφυής και ισχυρός Αυτοκράτορας της Ρώμης, που ήθελε όντως να σταματήσει αυτή τη μαζική και μοιραία μετανάστευση των λαών της ανατολικής Ευρώπης, δε θα έπρεπε απλά να θωρακίσει με περισσότερες λεγεώνες τη ρωμαϊκή Μεθόριο, αλλά να εξουδετερώσει την πραγματική ρίζα όλης αυτής της κοσμογονικής αναταραχής, δηλαδή τους Ούνους, εκστρατεύοντας στην ίδια τους την κοιτίδα, τις στέπες της Ευρασίας. Ευφυία σημαίνει να αντιμετωπίζεις ένα πρόβλημα στη γέννησή του.
Αν ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας δεν το έκανε αυτό, τουλάχιστον θα έπρεπε να συμμαχήσει με τα, μέχρι πρότινος εχθρικά γερμανικά φύλα, ώστε να αμυνθούν όλοι μαζί από κοινού απέναντι στην “κατάρα της στέπας”. Κι αν αυτό ήταν κάτι το αδύνατο θα έπρεπε, εν τέλει, να οργανώσει μια πιο οργανωμένη μετανάστευση αυτών των λαών προς τα εδάφη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ώστε να ενσωματωθούν ομαλά στον κορμό της και να την αναζωογονήσουν. Τίποτε απ' όλα αυτά όμως δε συνέβη κι έτσι η ιστορία είναι αυτή που τη γνωρίζουμε με δέκα αιώνες ενός σκοτεινού Μεσαίωνα...
Η επιτυχία είναι αυτοκαταστροφική αν δε μοιράζεται
Το δίδαγμα αυτής της ιστορίας είναι εξαιρετικά επίκαιρο, αρκεί να τοποθετήσουμε τη σύγχρονη Ευρώπη στη θέση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Δεν υπονοώ φυσικά πως η ιστορία επαναλαμβάνεται ούτε πως η Ευρώπη είναι σήμερα σε φάση παρακμής, αν και δεν μπορεί να αποκλειστεί κάτι τέτοιο λαμβάνοντας υπόψιν μας την τρέχουσα οικονομική κρίση και τις υπάρχουσες δημογραφικές τάσεις. Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι πως η λογική της “Ευρώπης-Κάστρου” είναι πέρα για πέρα λανθασμένη. (Άλλωστε κάθε κάστρο, όσο ισχυρό κι αν είναι, όπως μας δείχνει τουλάχιστον η ιστορία, είναι καταδικασμένο αργά ή γρήγορα να πέσει).
Όσο κι αν η σημερινή Ευρώπη προσπαθήσει να οχυρωθεί με φράκτες, ηλεκτροφόρα σύρματα, ναρκοπέδια, FRONTEX κ.α. απέναντι στα διαρκώς αυξανόμενα μεταναστευτικά κύματα της ανατολής και του νότου, αυτό μπορεί να καθυστερήσει για λίγο, αλλά όχι όμως να απομακρύνει το αναπόφευκτο, εφόσον η περιφέρεια της συνεχίζει να είναι βυθισμένη στη δυστυχία και υπάρχουν πόλεμοι, αστάθεια και αγεφύρωτες ανισότητες. Ακόμη κι αν η Ευρώπη μετατραπεί σε «συρματόπλεκτο παράδεισο» δεν θα μπορέσει να προστατευτεί ικανοποιητικά από την έκρηξη της «πληθυσμιακής βόμβας» και της αστάθειας στο νότιο ημισφαίριο. Αν η ανάπτυξη, η δημοκρατία και η δημογραφική μετάβαση δεν διαχυθούν και στις υπόλοιπες περιοχές του πλανήτη, αργά ή γρήγορα η πετυχημένη Δύση θα τιμωρηθεί, επειδή απλώς πέτυχε στον οικονομικό τομέα δίχως τους άλλους! Η επιτυχία πρέπει να μοιράζεται για να μην είναι αυτοκαταστροφική.
Εσωτερικοί βάρβαροι
Ας είμαστε ρεαλιστές. Απέναντι στα εκατομμύρια των απελπισμένων μεταναστών και προσφύγων, που κτυπούν επίμονα τις πόρτες τους, οι δημοκρατικές κοινωνίες της Ευρώπης δεν έχουν και πολλά περιθώρια αντίδρασης. Όσες χώρες προσπαθούν να επιβάλλουν εμπόδια και σκληρούς ελέγχους στη μετακίνηση των μεταναστών, κινδυνεύουν να απομακρυνθούν από τις δημοκρατικές αρχές πάνω στις οποίες θεμελιώθηκαν, να χάσουν δηλαδή τον εαυτό τους. Οι σύγχρονες μέθοδοι υπεράσπισης των ευρωπαϊκών συνόρων από τα κύματα των μεταναστών αντί να προσφέρουν αποτελεσματική προστασία στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περισσότερο βλάπτουν τα απομεινάρια της περίφημης Δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας, με άλλα λόγια τις ελευθερίες και τα ατομικά δικαιώματα των ίδιων των Ευρωπαίων πολιτών.
Αυτές οι μέθοδοι, σε συνδυασμό με μιαν αφηρημένη αίσθηση κλειστοφοβίας στους ουρανούς της Ευρώπης, κάνουν το φάντασμα του Αδόλφου Χίτλερ να σηκωθεί από τον τάφο του, μαζί με όλη εκείνη τη ρατσιστική παράνοια περί «ανώτερων» και «κατώτερων» φυλών. Γιατί η Ευρώπη, αν και έζησε δύο καταστρεπτικούς πολέμους, δεν είναι επαρκώς «εμβολιασμένη» απέναντι στο Φασισμό και γενικά στον ολοκληρωτισμό. Έτσι, αντί να διαχειριστεί έξυπνα τα αλλεπάλληλα κύματα των «κολασμένων της γης» που την πολιορκούν, αντί να εκμεταλλευτεί τη μετανάστευση για να αποφύγει τη δημογραφική της κατάρρευση και για να δημιουργήσει μια πιο ανταγωνιστική οικονομία και πιο ανοικτή κοινωνία, η Ευρώπη κινδυνεύει να παρασυρθεί από τους «δαίμονες» του παρελθόντος και να εκκολάψει ξανά το «αυγό του φιδιού».
Γιατί η «Ευρώπη-κάστρο» κινδυνεύει λιγότερο από τους μετανάστες, που την πολιορκούν ασφυκτικά, και περισσότερο από τους εσωτερικούς της “βαρβάρους” (φανατικούς εθνικιστές, φασίστες, νεοναζί κ.α.) που καραδοκούν για να τη βυθίσουν στο σκότος του ολοκληρωτισμού από τον οποίο ποτέ δεν απαλλάχτηκε. Η μεταναστευτική επέλαση του νότου, αντί να αποτελέσει μια χρυσή ευκαιρία για την δημογραφική και οικονομική ανάκαμψη της γηραιάς ηπείρου, μπορεί να την ωθήσει σε μια φοβική σπασμωδική αντίδραση, η οποία θα μπορούσε να πυροδοτήσει την αναβίωση του φαντάσματος του Φασισμού και του Ναζισμού, την πικρή πρόγευση των οποίων έχουμε πάρει και στην Ελλάδα. Ευχής έργο θα ήταν να συμβεί ακριβώς το αντίθετο.
Δυστυχώς όμως: «Κανείς σχεδόν δεν παίρνει μαθήματα από την Ιστορία, εκτός από εκείνους που τη μελετούν και τη διδάσκουν. Οι ισχυροί της Γης, που οι ίδιοι παράγουν γεγονότα και κατευθύνουν την Ιστορία σπάνια παραδειγματίζονται από αυτήν» (Jean Paul, 1763-1825).
Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημιουργός του περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com)